Фонетика тарауына арналған тапсырмалар.

Фонетика тарауына арналған жаттығулар

1-жаттығу .Көп нүктенің орнына тиісті дыбыстарды қойып жаз.

Ы-і

Б...л...м,ау...р,қ...с,өш...рг...ш,күндел...к, қаб...рға,с...ңл..., ор...нд...қ.

Ұ-ү

...лттық,б...зау,...міт,қ...лып,к...ріш,...найды,...йқы,к...шік,б...рын,...рпақ.

2-жаттығу Ашық дауысты дыбыстарды табыңыз.

а)  Е,И                Дауысты дыбыс  жақтың қатысына қарай ашық , қысаң болып бөлінеді

в) Ы, І                        

с) А, Ә               Ашық дауыстылар: (6)  А,ә, о, ө, е, э                       

д) Ү, О

е) Ұ, У 

3-жаттығу Көп нүктенің орнына тиісті әріптерді жазыңдар.

Әрк..мге,..қымбат,ар...тық,туып-...скен  жер,...ғым, балалы.. шақ, б...л...нбейт...н,...ғымдар.

4-жаттығу  Дыбыстар үндестігін сақтай отырып, сөздерге әртүрлі жалғау, жұрнақтаржалғап көріңіз. Үлгі: бас+тық+тар+ға

Бас+      .......................... От +........................................

Сен+     .......................... Отбасы+ ................................

Үлкен+  ......................... Сөз+........................................

Біз+       .......................... Жиналыс+...............................

Күз+     .......................... Сынып+..................................

Мұғалім+..................... Оқушы+....................................

Көктем+....................... Пәтер+......................................

Бала+............................ Мереке+...................................

Кітап+........................... Үй+..........................................

5-жаттығу  Сөздерді орфоэпия заңдылығы бойынша айтыңыз. Үлгі: Жұмыс- Жұмұс

Жұмыс, көбелек, құқық, көбік, күрек,  күшік, тасжол,  Қыз Жібек, күзгі,

үтік,үтір, мүйіз.

6-жаттығу  Үндестік заңына жатпайтын сөздерді жазыңыз.

————————————————————————————————

————————————————————————————————

7-жаттығу Көп нүктенің орнына тиісті әріптерді қойып жазыңдар

Күр...к,Ақт...бе,өск...ле...,күнд...з,ұз...н,үск...р...к,жұлд...з,түй...нш...к,күңг...рт,бүтт...ндей,құм...рсқа,қ...лақ,алаб...ға,б...лб...л,м...хит,ала...ай, та...ертең,к...тер...л...п.

8-жаттығу Төмендегі мәтіннен қатаң,ұяң,үнді дыбыстарды теріп жазыңдар

Алғашқы күні Әлия окопта жатып,жаудың алдын байқады,тіпті бір ойпатта олардыңкөшпелі асханасы тұрғанын көрді. Себебі түс кезінде сол ойпатқа бір-бірлеп термоспен,котелокпен келушілер көбейе бастады. Сол жерді снарядпен соққылау керек деп,артта тұрған батареяға хабар берді.Көп ұзамай біздің зеңбірек жау асханасын тас-талқан қылды.

Бұл күні Әлия айналаның  бәрін есіне сақтап,шартты белгілермен кейбіреуін картаға түсіріп алды,көрінген жау болса да,атпады. «Бұл жолы бара тұр,ертең,бүрсігүні кездесіп қалармыз»,-деді.

9 жаттығу Мәтінді буынға бөліп жазыңдар,буын түрлерін анықтаңдар

Түрік тұқымдас Қыпшақтар Оңтүстік-Шығыс Еуропаға осы күнгі Қазақстан жерінің солтүстік-батыс өңірінен кеген-ді.Оныншы ғасырда Еділ бойына жеткен.Он бірінші ғасырдың орта шенінде Днепр өзеніне барып тоқтаған.Ғасырлар бойы әдеттенген тәсілдері бойынша шабатын жауына жоқ жерден тиіп,заматта ғайып болып,үнемі ат үстінен түспей үйренген көшпелі елдің жігіттері шынында  соғысқа  әбден үйренген,ұзақ жорықтарға шығып жүрген нағыз жау жүрек жауынгерлер еді.Жасынан садақ атып,арқан тастап баулынған қыпшақ тайпалары ұшып бара жатқан құсты көздемей атып түсіретін шетінен мерген болатын.

10-жаттығу Көшіріп жазыңдар,  сөздер мен сөз тіркестеріндегі үндескен дыбыстардың астын сызып,ықпал түрін ажыратыңдар

Ұшқышсың,көшке,торы қасқа ат,жаңа дала,бүгін,құндыз,күлдіргі,күңгірт,бұрын,бөлшек,төртеу,жай қалмау,Жүніспек,бір күнгі,Маржанкүл,басшы,Күмісжан,қағазсыз,қағазша,көк ала,қара ала, бара кел, бара алсаң, жұлдызша.

11- жаттығу

Қарамен жазылған сөздерден ілгерінді ықпал заңын көрсетіңдер.

Қыз ұшса-қияға,ұл ұшса-ұяға. Жүнісбек  жазғы таңғы ұйқыдан әрі тез,әрі сергек оянады. Бүгін орталық  клубта үлкен концерт бол ады. Жастардың өмірге деген көзқарасы  күннен-күнге кеңейе түсуде.

12 –жаттығу

Берілген сөйлемдерге фонетикалық трансскрипция жасаңыз. Дауысты және дауыссыз дыбыстардың бір-біріне ықпал ету ерекшеліктерін түсіндіріңіздер.

Ащы мен түщыны татқан білер,Жақын мен алысты жортқан білер.Менің адаспауым бақсылық емес.Осыны ұққан сайын,барлық кәрілерді жанындай жақсы көре бастады.Анда-санда күле қарап, жалт етіп қарағанда,әлдеқандай көп шұғылалы,мол сәуле төккендей болдды. Сопақша біткен сұлу жүзінде жұқалақ,әсем қызылы бар.Үлкен қара үйдің іші ертедегі байлықтың қазіргі күндегі жұтаң кедейліктің жайын айтып тұр.Жалғыз көз шүңет емес,томпақша. Тесіле,сыздана қарайды.Кірпігін де сирек қағады.

13-жаттығу

Мәтіндегі сөздерді буынға бөліп, тасымал жасаңыз. Тасымалданбайтын сөздердің неге тасымалданбайтынын түсіндіріңіз.

Жиын,Алматы,Астана,уыз,бек,сап,іш май, бес кг,лаж жоқ,ТМД,БҰҰ,электр шамы,үлкен үй, куә бол,күлу,күнде,бүгін,М.Ю.Лермонтов,Александр Бек,суық су,жалт-жұлт,қант,бұлт,орамал,он га,ҚХР,қиын,думан той, жиналыс,уыт,улану,уыттысөз,күйлі мал,әдемі қыз,гүл,нұр,сұр,ертіс,экспедиция,кел,жол,екі-үш жыл,жылы кеш, көшіп келді.

14-жаттығу

Төмендегі шарттарды орында

а)Жуан және жіңішке быунды сөздерді тап

ә) Қатаң,ұяң, үнді дыбыстарға біткен түбір сөздерді тап

б)Ашық, бітеу, тұйық буынды сөздерді ажырат

Кеше нөсерлеп жаңбыр жауды.Жаңбырдан кейін кемпірқосақты көрдім.Кемпірқосақ алуан түсті екенін байқадым.Аспаннан күн сәулесі түскенде,сен оны аппақ жарық ретінде көресің.Кемпірқосақтың жеті жолағы бар. Кемпірқосақ  жолақтары қызыл,қызғылт, сары,жасыл,көк,көгілдір,күлгін түсті болады.

15-жаттығу

Қосымшасы  қатаң,үяң,үнді дыбыстардан басталған  сөздерді іріктеп жаз.

Үйде,дастарқанға,кәмпиттер,сандыққа,суретшілердің,апамның,кісілерге,оқушылар,балықшылар,кітапханада,бірлік,жастық,тәрбиеші,көңілсіз,жақын.